Mở ra không gian phát triển liên vùng chiến lược

Sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý và phát huy tối đa tiềm năng phát triển. Tại Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12-4-2025, Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã thống nhất hợp nhất tỉnh Hà Nam, Ninh Bình và Nam Định, lấy tên là tỉnh Ninh Bình, trung tâm chính trị-hành chính đặt tại tỉnh Ninh Bình hiện nay.

Việc hợp nhất 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình không chỉ là bước ngoặt lớn trong tổ chức hành chính mà còn mở ra một không gian phát triển liên vùng chiến lược, hình thành trung tâm động lực mới phía Nam Đồng bằng sông Hồng. Bởi cả Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình đều đã từng bước chuyển dịch mô hình tăng trưởng, phát triển các lĩnh vực tiên phong như công nghiệp công nghệ cao, kinh tế số, kinh tế sáng tạo, kinh tế tuần hoàn và kinh tế di sản. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, 3 tỉnh vẫn đang đối mặt với những rào cản lớn. Không gian phát triển hành chính-địa giới hiện tại trở nên chật hẹp, gây chia cắt thị trường, hạn chế khả năng liên kết vùng và thu hút nguồn lực. Chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo còn thiếu chiều sâu, tỷ trọng kinh tế số trong tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) còn thấp; chưa hình thành các trung tâm nghiên cứu và phát triển, chưa có chiến lược phát triển ngành mũi nhọn rõ ràng. Đặc biệt, khu vực này vẫn là “vùng trũng” trong logistics liên vận quốc tế do thiếu cảng biển nước sâu và cảng hàng không.

Cầu vượt sông Đáy nối liền hai tỉnh Ninh Bình và Nam Định đang trong quá trình hoàn thiện. Ảnh: THU DUNG

“Trong bối cảnh đó, việc hợp nhất 3 tỉnh thành một tỉnh mới là cơ hội lịch sử để tái cấu trúc toàn diện mô hình tăng trưởng, giải phóng mọi nguồn lực, tổ chức lại không gian phát triển, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, toàn diện và hội nhập sâu rộng, phù hợp với yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, sau 40 năm đổi mới”, đồng chí Đặng Khánh Toàn, Bí thư Tỉnh ủy Nam Định nhấn mạnh.

Theo đồng chí Trương Quốc Huy, Bí thư Tỉnh ủy Hà Nam, việc hợp nhất 3 tỉnh Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam bù đắp những hạn chế về diện tích và dân số, góp phần tinh gọn bộ máy, tạo sự thay đổi tích cực trong quản lý hành chính nhà nước. Đồng thời, góp phần tăng quy mô kinh tế, nâng cao khả năng cạnh tranh, thu hút đầu tư, phát huy tối đa tiềm năng, thế mạnh về các ngành kinh tế chủ lực như du lịch, công nghiệp, công nghiệp văn hóa gắn với bảo tồn di sản. Đặc biệt, việc mở rộng không gian phát triển kinh tế biển được xem là điểm sáng trong định hướng phát triển vùng.

Cộng hưởng tiềm năng, kiến tạo động lực mới

Theo các chuyên gia, nhà khoa học, sự tương đồng về vị trí địa lý, văn hóa, kinh tế và hạ tầng giữa 3 tỉnh là nền tảng vững chắc để tái cấu trúc không gian phát triển vùng. Theo thống kê, không gian phát triển mới sau sáp nhập có diện tích tự nhiên khoảng 3.942,60km², quy mô dân số hơn 4,4 triệu người (lớn thứ 6 cả nước nếu tính theo các tỉnh hiện nay). Không gian biển, ven biển mở rộng gần gấp 5 lần so với tỉnh Ninh Bình cũ, với chiều dài bờ biển tăng từ 15km lên hơn 88km, vươn ra vịnh Bắc Bộ-Bắc Biển Đông. Đây là lợi thế vượt trội để phát triển kinh tế biển đa ngành như du lịch sinh thái-văn hóa, nuôi trồng thủy sản, dịch vụ cảng biển và năng lượng tái tạo.

Với bề dày truyền thống văn hóa, lịch sử, tỉnh Ninh Bình mới có gần 5.000 di tích các loại đã được kiểm kê, trong đó có 1 di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới (Quần thể danh thắng Tràng An là di sản hỗn hợp đầu tiên của Việt Nam và Đông Nam Á) và 1 di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) ghi danh. Đặc biệt, tính đến cuối năm 2024, quy mô kinh tế toàn vùng ước đạt 310.282 tỷ đồng, xếp thứ 11/34 tỉnh, thành phố sau sáp nhập; thu ngân sách đạt 55.018 tỷ đồng, xếp thứ 6/34; tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 17,56 tỷ USD, chiếm 12,3% khu vực Đồng bằng sông Hồng và 4,3% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước.

Đưa ra những định hướng cụ thể để khai thác tối đa tiềm năng của khu vực sáp nhập, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam Trần Ngọc Chính nêu rõ, điều đặc biệt là mỗi tỉnh mang một bản sắc riêng, tạo nên sự đa dạng và bổ sung cho nhau. Hà Nam với công nghiệp-logistics; Nam Định với kinh tế biển-dệt may-nông nghiệp; Ninh Bình tập trung di sản-du lịch-vật liệu xây dựng. Quy hoạch đồng bộ, mở rộng không gian biển và phát triển hạ tầng hiện đại là then chốt cho chuỗi đô thị đa trung tâm, đặc thù và bền vững.

Việc hợp nhất địa giới hành chính không chỉ mang ý nghĩa về mặt tổ chức bộ máy, mà quan trọng hơn là tạo ra cơ hội tái cấu trúc không gian phát triển theo hướng mở, hiện đại. Nhấn mạnh một số điểm cốt lõi trong định hướng chiến lược phát triển tỉnh Ninh Bình mới, đồng chí Đoàn Minh Huấn, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình cho biết, đó là nhận diện toàn diện các tiềm năng vô hình và hữu hình, lợi thế động và lợi thế tĩnh của 3 tỉnh. Trong đó, cần biến các nguồn lực tĩnh như vị trí địa lý, tài nguyên di sản, văn hóa, nhân văn, đất đai thành động lực phát triển thông qua vốn hóa và chuyển hóa, đồng thời gắn liền với tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Đặc biệt, lợi thế động dựa trên tư duy và sự sẵn sàng của tỉnh mới, cùng với sự chuyển đổi tư duy của đội ngũ lãnh đạo sẽ tạo nên sức mạnh cộng hưởng, khắc phục những hạn chế của không gian địa lý và tư duy cũ.

Một định hướng chiến lược khác được 3 tỉnh cần nhìn nhận đó là tái cơ cấu các vùng động lực phát triển và giải quyết mối liên hệ giữa đô thị và nông thôn khi hình thành hành lang phát triển mới. Việc rà soát, điều chỉnh, bổ sung và hợp nhất các quy hoạch của 3 tỉnh là công việc cấp bách, cần kế thừa và tiếp nối quy hoạch cũ nhưng phải theo tư duy mới, tạo ra không gian phát triển rộng mở hơn. Hơn nữa, cần định vị rõ vai trò và vị thế của tỉnh Ninh Bình mới trong vùng Đồng bằng sông Hồng, trong mạng lưới đô thị, đặc biệt với siêu đô thị Hà Nội và Hải Phòng, cũng như trong cấu trúc lãnh thổ quốc gia và tầm quốc tế. Ninh Bình không chỉ là cửa ngõ phía Nam Thủ đô mà còn là lối ra của khu vực Bắc Trung Bộ khi tiến vào Đồng bằng sông Hồng và lên biên giới phía Bắc.

Việc sáp nhập 3 tỉnh Hà Nam-Nam Định-Ninh Bình, hình thành tỉnh Ninh Bình mới là cơ hội lớn để cộng hưởng sức mạnh, khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế, tạo động lực phát triển mới mẻ và mạnh mẽ hơn. Để thực hiện thành công các định hướng này, cần sự đồng lòng của cả hệ thống chính trị và người dân; cùng với quy hoạch đồng bộ, khoa học; cơ chế, chính sách đột phá và đầu tư hiệu quả các nguồn lực.