Ông Phan Huy Ích ở Đồng Tháp mua và sử dụng thửa đất hơn 1.800m2 từ năm 1991. Phần ranh tứ cạnh rõ ràng, thế nhưng mới đây, ông bị hàng xóm kiện đòi 1m đất, dù ranh đất giữa 2 nhà là con mương nước tồn tại hàng chục năm qua.
Quản lý sử dụng đất trên 30 năm
Vụ việc nêu trên là của gia đình ông Phan Huy Ích (60 tuổi, xã Phong Hòa, huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp) là bị đơn trong vụ kiện tranh chấp ranh quyền sử dụng đất với nguyên đơn là bà Trần Thị Mỹ Lệ cùng địa phương. Vụ án đã được Tòa án nhân dân (TAND) huyện Lai Vung đưa ra xét xử ngày 5.6.2023, tòa buộc gia đình ông Ích trả lại 1m đất chiều ngang, dài hơn 30m (tổng diện tích 31m2 ) cho bà Lệ, trong khi đất ông Ích sử dụng ổn định trên 30 năm.
Phản ánh với phóng viên, ông Ích cho biết, năm 1991, gia đình ông mua hơn 1.880m2 đất của ông Nguyễn Ngọc Chiếu (cùng địa phương với ông Ích). Phần đất có một cạnh tiếp giáp đất bà Biện Thị Tám – mẹ vợ bà Lệ. Ranh đất giữa hộ ông Chiếu và bà Tám là con mương nước, rộng khoảng 3m. Từ khi mua đất của ông Chiếu, ông Ích cấm cột đá từ mí mương nước và sử dụng ổn định cho đến nay.
Đến năm 2011, gia đình ông Ích đăng ký giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nhưng diện tích được cấp chỉ 1.685,4m2, ít hơn thực tế khoảng 196m2. Ông Ích cho rằng, do ở nông thôn, ranh đất tứ cạnh rõ ràng, căn cứ vào mương nước, cây me, cây xoài,… rồi cất nhà ở, không ai tranh chấp nên chẳng ai chạy hỏi chính quyền sao cấp đất thiếu so với thực tế.
Đơn xác minh nguồn gốc đất của ông Phan Huy Ích được người dân và chính quyền địa phương xác nhận
Về quá trình sử dụng đất của ông Ích được người dân, người bán đất cho ông Ích xác nhận rõ ràng. Cụ thể, ông Trần Thanh Hòa, xác nhận: “Tôi Trần Thanh Hòa (sinh năm 1952, nguyên là Phó Trưởng ấp Tân Quới, xã Phong Hòa), sinh sống ở đây từ nhỏ cho đến nay, xác nhận gia đình ông Phan Huy Ích đã canh tác sử dụng đất, xây nhà từ năm 1991 cho đến nay. Hiện trạng đất sử dụng thời điểm đó đến nay là đúng với hiện trạng đang sử dụng”,
Ông Chiếu là chủ đất cũ có đơn xác nhận nguồn gốc đất cho ông Ích: “Phần đất tôi bán cho vợ chồng ông Ích từ năm 1991 đến nay không dịch chuyển gì so với hiện tại. Phần ranh tiếp giáp phía Đông (giáp hộ bà Tám nay là bà Lệ) có một con mương lớn. Con mương rộng khoảng 3m, chạy dài ra phía sau thì nhỏ lại. Cho nên vị trí ranh đất của tôi được xác định từ mí bờ mương nước. Lúc tôi bán đất, vợ chồng ông Ích có cấm trụ đá tại mé mương, có sự chứng kiến của bà Tám và con bà Tám; đến nay trụ đá vẫn còn đúng vị trí ban đầu”.
Cần một bản án công tâm, khách quan
Tại tòa, bà Lệ không chứng minh được quá trình sử dụng phần đất tranh chấp, bà chỉ cho rằng phần đất bà sử dụng được hưởng thừa kế từ mẹ chồng năm 1976; trong khi đó, năm 2007, bà mới về đây sinh sống. Về phần đất tranh chấp, bà Lệ cho rằng, ranh đất giữa bà và ông Ích là cái mương và cái mương là của bà. Khi san lấp cái mương thì còn cái bờ (1m đất đang tranh chấp) chạy dài ra phía sau là của bà. Trên cái bờ này có trồng mấy cây tràm, mận, dừa là của ông Ích?
Bà Lệ đã thừa nhận trên phần đất 1m chiều ngang chạy dài hơn 30m có trồng những cây tràm, dừa, me là của ông Ích. Những cây này đã tồn tại trên 30 năm, do đó, đây là cơ sở khẳng định ông Ích đã sử dụng phần diện tích này ổn định suốt 30 năm qua. “Nếu là đất của bà Lệ, vì sao suốt thời gian đó, bà không có đơn từ phản ánh hay ngăn chặn việc tôi sử dụng đất này?” Ông Ích đặt câu hỏi.
Theo bản án sơ thẩm, thẩm phán Nguyễn Cao Diễm – TAND huyện Lai Vung nhận định: “Qua đo đạc thực tế, chiều ngang thửa đất là 30,15m nhưng theo hồ sơ kỹ thuật thì chiều ngang mặt trước dài 19,66m là không phù hợp với hình thể thửa đất mà ông Ích trình bày. Hơn nữa, ông Ích trình bày mua đất của ông Chiếu khoảng 1.800m nhưng qua các lần cấp giấy, diện tích nhỏ hơn nhưng ông Ích không khiếu nại việc này mà cho rằng gia đình không xem tới, do thế chấp ngân hàng là không có cơ sở chấp nhận.
Từ những phân tích nhận định trên, HĐXX nhận thấy, bà Lệ yêu cầu xác định ranh giới quyền sử dụng đất giữa hộ ông Ích là đường nối từ các điểm M1,M13, M12, M11, M10 là có cơ sở. Buộc hộ ông Ích di dời cây trồng, trả lại diện tích 31m2 cho bà Lệ”.
Về cơ sở pháp lý, HĐXX căn cứ vào một số điều Luật Dân sự, Điều 166 (Quyền chung của người sử dụng đất), Điều 203 (Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất) Luật Đất đai năm 2013, tuyên ông Ích trả lại 31m2 đất cho bà Lệ.
Theo Luật sư Trần Công Tú, Đoàn Luật sư TP Cần Thơ, theo quy định, phần đất đang tranh chấp chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và các đương sự không ai có một trong các loại giấy tờ quy định tại điều 100 Luật đất đai 2013 và Điều 18 Nghị định 43/2014/NĐ-CP thì một trong căn cứ để giải quyết tranh chấp cũng xác định quyền sở hữu đó là chứng cứ về nguồn gốc và quá trình sử dụng đất do các bên tranh chấp đất đai đưa ra được quy định tại Điểm a, khoản 1, điều 91 Nghị định 43/2014 của chính phủ.
Như vậy, chứng cứ về nguồn gốc đất là gia đình ông Ích mua từ ông Nguyễn Ngọc Chiếu và được ông Chiếu cũng như những người chứng kiến thừa nhận và quá trình sử dụng ổn định lâu dài từ năm 1991 được người dân sinh sống lâu năm tại đó chứng kiến và có sự xác nhận của UBND xã Phong Hòa (tài liệu, chứng cứ liên quan đến nguồn gốc đất và quá trình sử dụng ổn định từ năm 1991 ông Ích đã cung cấp cho Hội đồng xét xử). Đây là chứng cứ quan trọng để HĐXX xem xét về nguồn gốc đất và quá trình sử dụng ổn định lâu dài của ông Phan Huy Ích từ năm 1991 cho đến nay.
Gia đình ông Ích cho rằng, ở nông thôn, 1m đất chiều ngang chạy dài 30m, giá trị không bao nhiêu tiền.Nhưng gia đình ông cần một bản án công tâm, khách quan để giữ tình làng nghĩa xóm, giữ cái đúng, cái thật mà dân trong xóm hầu như ai cũng tỏ tường về phần đất tranh chấp này.
Hiện gia đình ông Phan Huy Ích đã kháng cáo bản án sơ thẩm lên tòa phúc thẩm.
